Omuz eklemi, fleksiyon (öne kaldırma), ekstansiyon (arkaya götürme), abduksiyon (yana açma), adduksiyon (gövdeye doğru birleştirme), iç rotasyon (içe dönme) ve dış rotasyon (dışa dönme) dahil olmak üzere çok çeşitli hareketlere izin veren olağanüstü hareketliliğiyle bilinir. Bununla birlikte, bu hareketlilik stabiliteyi zorlama anlamına gelir ve omuz eklemini çıkıklar, rotator manşet yırtıkları ve sıkışma sendromu gibi yaralanmalara ve durumlara yatkın hale getirir. Omuz kuvvetinin, esnekliğinin ve uygun biyomekaniğin korunması, yaralanmaların önlenmesi ve omuz ekleminin optimal fonksiyonunun sürdürülmesi için esastır.
Yine omuz eklemi aynı zamanda el ve kolun gövde ile birleşim noktasıdır. Boyundan çıkan sinirler omuz çevresinden geçerek el ve kollara ulaşmaktadır. Boyundaki fıtık veya diğer sorunlar da bu sinirlere bası yaparak doğrudan omuz ağrısı sebebi olabilmektedir. Hatta günlük poliklinik pratiğimizde omuzu ile ilgili sorun yaşayan ama sorunlarına çözüm bulamayan hastalarımızda aklımıza her zaman boyun ile ilgili sorunları da tutmak durumundayız.
Omuz ağrısı çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir ve en yaygın olanları şunlardır:
Rotator manşet tendiniti;
Tipik olarak tenis veya yüzme gibi sporlar veya boyama veya inşaat işleri gibi mesleki faaliyetler ya da perde asmak, terekten bir eşya almak gibi tekrarlayan baş üstü kol hareketleri nedeniyle gelişir. Ayrıca omuz eklemi içindeki tendonların hareket ettiği boşluğu (subakromiyal boşluk) daraltan, rotator manşet tendonlarının sıkışmasına yol açan kemik yapıların da yapısal özellikleri de bu durumun oluşmasına sebebiyet verebilmektedir.
-Rotator manşet tendinitinin birincil semptomu, sıklıkla omzun yanında hissedilen ve kola doğru yayılabilen ağrıdır. Ağrı genellikle baş üstü kol hareketleri veya uzanma, kaldırma veya çekme gerektiren aktivitelerle daha da kötüleşir. Özellikle sabahları veya hareketsizlik dönemlerinden sonra omuz sertliği olabilmektedir. Etkilenen omuzdaki zayıflık, belirli hareketleri gerçekleştirmeyi zorlaştırır. Yine etkilenen omuzun üzerine yatıldığında geceleri kötüleşen ağrı tipiktir.
-Rotator manşet tendinitinin tanısı genellikle kapsamlı bir tıbbi öykü, fizik muayene ve bazı görüntüleme çalışmalarını içerir: Röntgen; kemik çıkıntıları veya artrit gibi kemik anormalliklerini değerlendirmek için. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI); Omuz ekleminin ayrıntılı görüntülerini sağlamak ve rotator manşet tendonlarındaki herhangi bir yırtık veya ödemi tespit etmek için istenilmektedir.
-Rotator manşet tendiniti tedavisi, ağrıyı ve iltihabı/ödemi azaltmayı, omuz hareketliliğini ve gücünü iyileştirmeyi ve bu duruma katkıda bulunan altta yatan nedenleri ortadan kaldırmayı amaçlar. Dinlenme; Semptomları şiddetlendiren aktivitelerden kaçınmak ve omzun dinlenmesine ve iyileşmesine izin vermek. Buz terapisi; Ağrıyı ve ödemi azaltmak için etkilenen omuza buz jelleri uygulamak. Fizik tedavi; Rotator manşet kaslarını güçlendirmek, omuz hareketliliğini geliştirmek ve duruş veya biyomekanik sorunları düzeltmek için özel olarak hazırlanmış bir egzersiz programı. Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler); Ağrıyı hafifletmek ve iltihabı azaltmak için ibuprofen veya naproksen gibi ilaçlar. Kortikosteroid enjeksiyonları; Ağrının geçici olarak giderilmesi ve ödemin azaltılması için kortikosteroidlerin doğrudan omuz eklemine enjekte edilmesi.
-Uygun tedavi ile çoğu rotator manşet tendiniti vakası zamanla iyileşir ve semptomlar genellikle ameliyat olmadan etkili bir şekilde tedavi edilebilir. Ancak iyileşme, durumun ciddiyetine ve yaş ve genel sağlık gibi bireysel faktörlere bağlı olarak birkaç haftadan aylara kadar sürebilir. Sonuçları optimize etmek ve semptomların tekrarını önlemek için sağlık hizmeti sağlayıcılarının tavsiyelerine uymak ve öngörülen tedavi planlarına uymak önemlidir.
-Önleme: Omuz kaslarına yönelik esneme egzersizleri de dahil olmak üzere, fiziksel aktivitelere veya sporlara başlamadan önce uygun şekilde ısınınız. Mümkün olduğunca tekrarlayan baş üstü kol hareketlerinden kaçının veya dinlenmek ve esnemek için sık sık mola verin. Omuz kaslarına ve tendonlarına aşırı yüklenmeyi önlemek için fiziksel aktivitelerin yoğunluğunu veya süresini kademeli olarak artırın. Omuz ve üst sırt kasları için düzenli kuvvet antrenmanı ve esneklik egzersizlerini birleştirin.
Omuzun sıkışma sendromu(impingement):
-Bu, rotator manşetin tendonlarının omuz kemikleri, özellikle de akromiyon (kürek kemiğinin kemik çıkıntısı) ve humerus (üst kol kemiği) arasında sıkışıp iltihaplanma ve ağrıya yol açması sonucu ortaya çıkar.
-Subakromiyal sıkışma sendromu olarak da bilinen omuz sıkışma sendromu, omuz ağrısı ve fonksiyon bozukluğunun yaygın bir nedenidir. Rotator manşet ve subakromiyal bursa tendonları, skapula (kürek kemiği) ve korakoakromiyal arkın akromion sürecinin altındaki dar boşluktan geçerken sıkıştığında veya tahriş olduğunda ortaya çıkar. Bu kompresyon, özellikle baş üstü hareketlerde veya kolun kaldırılmasını gerektiren aktivitelerde omuzda iltihaplanma, şişme ve ağrıya yol açabilir.
-Nedenleri ve risk faktörleri: Tekrarlayan baş üstü aktiviteler; resim yapmak, yüzmek veya spor yapmak gibi rotator manşet tendonlarında aşınma ve yıpranmaya neden olabilir. Omuz dengesizliği; Omuz ekleminin yapısal dengesizliği omuz hareketinin mekaniğini değiştirerek sıkışmaya zemin hazırlayabilir. Kemik çıkıntılar; Akromiyonun veya korakoakromiyal ligamanın alt yüzeyinde gelişen osteofitler veya kemik çıkıntılar, subakromiyal boşluğu daha da daraltabilir ve sıkışmaya katkıda bulunabilir.
-Şikayetler: Sıkışma sendromunun en belirgin semptomu, tipik olarak omzun dış tarafında yer alan ve kola doğru yayılabilen omuz ağrısıdır. Baş üstü aktivitelerde veya arkadan uzanmada ağrı. Etkilenen omuzda yatarken ağrı veya rahatsızlık. Omuzda zayıflık veya güç kaybı. Kolu, özellikle omuz hizasının yukarısına kaldırmada zorluk. Özellikle etkilenen tarafta yatarken, istirahatte veya geceleri ağrı.
-Tanı: Sıkışma sendromunun tanısı tipik olarak tıbbi öykü, fizik muayene ve röntgen, ultrason veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi görüntüleme çalışmalarının bir kombinasyonunu içerir. Fiziksel muayene, omuz hareket aralığını, gücünü ve çeşitli hareketlerle ağrıyı değerlendirmek için özel testler içerebilir.
-Tedavi: Sıkışma sendromunun tedavisi ağrıyı, iltihabı azaltmayı ve omuz fonksiyonunu iyileştirmeyi amaçlar. Dinlenme ve aktivite değişikliği: Semptomları şiddetlendiren aktivitelerden kaçınmak ve omuz sıkışmasını azaltmak için hareketleri değiştirmek. Fizik tedavi: Rotator manşet kaslarını güçlendirmeye, omuz mekaniğini geliştirmeye ve esnekliği artırmaya yönelik egzersizler. Antiinflamatuar ilaçlar: Ağrıyı ve iltihabı hafifletmek için steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) veya kortikosteroid enjeksiyonları kullanılabilir.
-Cerrahi müdahale: Konservatif tedavilerin rahatlama sağlayamadığı durumlarda veya ciddi yapısal hasar varsa cerrahi müdahale gerekli olabilir. Sıkışma sendromuna yönelik cerrahi prosedürler, iltihaplı dokuyu veya kemik çıkıntıları çıkarmak için artroskopik dekompresyonu, rotator manşet yırtıklarının onarımınını içermektedir.
Rehabilitasyon: Cerrahi müdahaleyi takiben rehabilitasyon, omuz fonksiyonunun yeniden sağlanmasında ve sıkışma semptomlarının tekrarının önlenmesinde çok önemli bir rol oynar. Omuz iyileşmesini optimize etmek ve hareket aralığını iyileştirmek için genellikle fizik tedavi ve kademeli güçlendirme egzersizleri reçete edilir.
Donuk omuz (adeziv kapsülit):
Bu durum, genellikle omuz kapsülünün iltihaplanması ve kalınlaşmasından kaynaklanan, omuz ekleminde sertlik ve ağrıyı içerir. Tipik olarak yavaş yavaş gelişir ve omuz hareketini kısıtlar
-Nedenleri: Donuk omuzun kesin nedeni her zaman net değildir. Omuzda oluşan herhangi bir durum donuk omuz ile sonuçlanabilir. Hareketsizleştirme; Ameliyat, yaralanma veya askıda uzun süre hareketsiz kalma gibi omuz ekleminin uzun süre hareketsiz kalması, donuk omuz gelişme riskini artırabilir. Enflamasyon; Omuz eklemi kapsülü içindeki iltihaplanma, muhtemelen yaralanma, aşırı kullanım veya diyabet veya tiroid bozuklukları gibi altta yatan koşullar tarafından tetiklenir, donuk omuzda görülen eklem kapsülünün karakteristik kalınlaşmasına ve daralmasına yol açabilir. Bağ dokusu bozuklukları; Diyabet, tiroid bozuklukları veya otoimmün hastalıklar gibi bazı sistemik durumlar veya bağ dokusu bozuklukları, donuk omuz gelişme riskini artırabilir.
-Belirtiler: Ağrı; Omuz ekleminde genellikle geceleri ve hareketle kötüleşir. Ağrı omuz üzerine yatmakla omuzun yan tarafında belirgindir. Sertlik; Omuz ekleminde kademeli olarak başlayan sertlik, özellikle başınızın üstüne veya arkaya uzanırken kolu hareket ettirmeyi zorlaştırır. Sınırlı hareket aralığı: Uzanma, kaldırma veya giyinme gibi aktivitelerin gerçekleştirilmesinde zorlukla birlikte omuz hareketliliğinin ilerleyici kaybı.
-Teşhis: Donuk omuz tanısı tipik olarak tıbbi öykü, fizik muayene ve X-ışınları veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi görüntüleme çalışmalarının bir kombinasyonuna dayanır. Karakteristik bulgular arasında omuz hareketlerinin kısıtlanması ve eklem kapsülünün kalınlaşması yer alır.
-Tedavi: Donuk omuz tedavisi ağrıyı hafifletmeyi, omuz hareketliliğini iyileştirmeyi ve işlevi yeniden sağlamayı amaçlar. Ağrı yönetimi; Ağrıyı ve iltihabı hafifletmeye yardımcı olmak için steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler), kortikosteroid enjeksiyonları veya diğer ağrı giderici ilaçlar reçete edilebilir. Fizyoterapist tarafından önerilen hafif esneme ve güçlendirme egzersizleri omuz hareketliliğini ve fonksiyonunu iyileştirmeye yardımcı olabilir. Ağrı ve sertliği azaltmak için ısı, buz, ultrason veya elektrik stimülasyonu gibi yöntemler de kullanılabilir. Eklem mobilizasyonu; Bir fizyoterapist veya başka bir sağlık uzmanı tarafından uygulanan manuel terapi teknikleri, omuz ekleminin mobilizasyonuna ve hareket aralığının iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Kortikosteroid enjeksiyonları; Omuz eklemi kapsülüne kortikosteroid enjeksiyonu, inflamasyonu ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olarak hareketliliğin artmasına olanak sağlayabilir.
-Cerrahi müdahale: Konservatif tedaviye yanıt vermeyen şiddetli donmuş omuz vakalarında, eklem kapsülü içindeki gerginlik ve yapışıklıkları gidermek için anestezi altında manipülasyon veya artroskopik kapsül gevşetme gibi cerrahi müdahaleler düşünülebilir.
Rotator Manşet Yırtıkları:
-Rotator manşet yırtığı, omuzda yer alan rotator manşet kaslarını oluşturan tendonların bir veya daha fazlasındaki kısmi veya tam yırtılmayı ifade eder. Bu kaslar ve tendonlar omuz ekleminin stabilizasyonunda ve çeşitli kol hareketlerinin kolaylaştırılmasında önemli bir rol oynar. Rotator manşet yırtıkları küçük, kısmi yırtıklardan büyük, tam kalınlıkta yırtıklara kadar değişebilir ve bunlar akut(ani) travma ya da zaman içinde meydana gelen dejeneratif değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkabilir.
-Nedenleri: Akut yaralanma; Uzanmış bir kolun üzerine düşme, ağır bir nesneyi kaldırma veya omuza doğrudan bir darbe gibi ani, güçlü bir darbe veya travmatik olay, rotator manşet tendonlarında akut yırtıklara neden olabilir. Kronik aşırı kullanım; Tenis, beyzbol veya yüzme gibi sporlarda veya tekrar tekrar kaldırma veya uzanmayı içeren mesleki faaliyetlerde yapılanlar gibi tekrarlayan baş üstü kol hareketleri, rotator manşet tendonlarında aşınma ve yıpranmaya yol açarak dejeneratif yırtılma riskini artırabilir. Yaşa bağlı değişiklikler; İnsanlar yaşlandıkça rotator manşet tendonlarına giden kan akışı azalabilir ve bu da tendon kuvvetinin ve esnekliğinin azalmasına neden olabilir. Bu, tendonları dejeneratif değişikliklere ve nispeten küçük travma veya tekrarlayan strese bağlı yırtılmalara karşı daha duyarlı hale getirebilir.
-Belirtiler: Özellikle kolu kaldırırken veya baş üstü aktiviteler yaparken omuzda kalıcı, derin, yan taraflı ağrı. Özellikle dirence karşı kolu kaldırma veya döndürme zorluğu. Omuz hareketliliğinin azalması, sertlik ve sırtın arkasına veya başının üstüne ulaşmada zorluk. Bazı kişiler, özellikle belirli hareketlerde omuz ekleminde yakalama, tıklama veya patlama hissi yaşayabilir. Özellikle etkilenen omuzun üzerine yatıldığında geceleri kötüleşen ağrı.
-Teşhis: Rotator manşet yırtığının teşhisi tipik olarak tıbbi öykü, fizik muayene ve görüntüleme çalışmalarının bir kombinasyonunu içerir:
Fizik muayene: Ortopedi uzmanı omuz hareketliliğini, gücünü ve hassasiyetini değerlendirecek ve rotator manşet bütünlüğünü değerlendirmek için bir takım özel testler uygulayacaktır.
Görüntüleme çalışmaları: Röntgen omuz eklemindeki kemik anormalliklerinin veya kalsifikasyonların belirlenmesine yardımcı olabilir; manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya ultrason ise rotator manşet tendonları ve kasları gibi yumuşak dokuları görselleştirmek ve varlığını, boyutunu belirlemek için kullanılabilir.
-Tedavi: Rotator manşet yırtığının tedavisi, yırtığın boyutu ve ciddiyeti, kişinin semptomları ve fonksiyonel hedefleri gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Konservatif tedavi; Minimal semptomları olan kişilerde küçük, kısmi yırtıklar veya yırtıklar için başlangıçta konservatif tedavi önerilebilir. Bu, omuz fonksiyonunu iyileştirmek ve ağrıyı hafifletmek için dinlenme, aktivite değişikliği, fizik tedavi, steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler), kortikosteroid enjeksiyonları ve/veya omuz güçlendirici egzersizleri içerebilir.
-Cerrahi onarım: Konservatif tedaviye yanıt vermeyen daha büyük veya daha semptomatik yırtıklarda, yırtık tendonların onarılması ve omuz fonksiyonunun yeniden sağlanması için cerrahi müdahale gerekli olabilir. Cerrahi teknikler, yırtığın küçük kesiler ve özel aletler kullanılarak onarıldığı artroskopik onarımı veya omuz eklemine doğrudan erişmek için daha büyük bir kesiğin yapıldığı açık onarımı içerebilir.
-Rehabilitasyon: Cerrahi onarımın ardından, iyileşmeyi optimize etmek, omuz gücünü ve hareket açıklığını yeniden kazanmak ve yeniden yaralanmayı önlemek için genellikle bir fizyoterapist tarafından denetlenen yapılandırılmış bir rehabilitasyon programı önerilir.
Osteoartrit: Omuz ekleminin zamanla aşınması ve yıpranması, osteoartrite yol açarak omuzda ağrıya, sertliğe ve hareket aralığının azalmasına neden olabilir. Osteoartrit dediğimiz rahatsızlık halk arasında bilinen ismi ile kireçlenme tablosunu anlatmaktadır. Yaş ile birlikte zaman içerisinde oluşabileceği gibi tedavi edilmemiş omuz çevresi tendon yırtıklarının bir sonucu olarak da görülebilmektedir. İlk şikayetler özellikle omuzun yan kısmında ağrı ile başlamaktadır. Tedavi edilmedikçe omuzda ciddi hareket kısıtlılıklarına sebebiyet vererek hastanın yaşam kalitesini düşürmektedir. Osteoartritin günümüzdeki en iyi ve etkin çözümü ters omuz protezleri olmaktadır.
Bursitler: Bursit, eklemlerin yakınındaki kemikleri, tendonları ve kasları tamponlayan küçük, sıvı dolu keselerdir. Omuzdaki bursa keselerinin bursit olarak bilinen iltihabı ağrıya ve omuz hareketinde kısıtlılığa neden olabilir. Bursa dediğimiz bu sıvı dolu kesecikler özellikle omuzun ön yan tarafında ağrı ile günlük hayatı zorlasa da pek çoğu ilaç tedavisi ve fizyoterapi ile tedavi edilebilen hastalıklardır.
Kırıklar: Omuzdaki köprücük kemiği (klavikula) veya üst kol kemiği (humerus) gibi kemiklerin kırıkları şiddetli ağrıya, şişmeye ve omuzu hareket ettirmede zorluğa neden olabilir. Burda elbette hasta belirgin bir travma tariflemektedir. Omuz üzerine direk darbe alınmak zorunda değildir. Açık el üzerine düşme gibi ya da bir yerden atlarken tutunmak gibi aktivitelerle omuz çevresi kemik yapılar ya da akromioklavikuler eklem gibi yapılar da yaralanmalar çıkıklar veya kırıklar oluşabilmektedir.
Yansıyan ağrı: Bazen boyun, sırtın üst kısmı veya göğüs gibi vücudun diğer bölgelerinden kaynaklanan ağrı omuza yayılabilir ve doğrudan omuz yaralanması veya patolojisi olmadan omuz ağrısına yol açabilir. Örneğin bazı boyun fıtıkları, sol taraflı ağrılarda kalple ilgili sorunlar veya çok daha ilginci safra kesesi taşı kaynaklı ağrılar bile omuz ağrısı yapabilmektedir.
Diğer daha nadir tablolar: Omuz ağrısının daha az görülen diğer nedenleri arasında enfeksiyonlar, tümörler, sinir sıkışması (torasik çıkış sendromunda olduğu gibi) ve romatoid artrit gibi sistemik durumlar yer alır.
Omuz ağrısının doğru tanısı ve uygun tedavisi için bir sağlık uzmanına danışmanız önemlidir çünkü altta yatan neden çok çeşitli olabilir ve spesifik müdahaleler gerektirebilir.