Total diz protezi ameliyatından sonra beklenen hayat kalitesine ulaşmak için belli başlı durumlara dikkat etmek, sürecin olumlu seyretmesi için uyarılara özen göstermek gerekmektedir. Total diz protezi ameliyatı sonrası iyileşme sürecini olumlu ya da olumsuz etkileyebilecek durumlar ameliyat sonrası erken dönem ve geç dönem olarak hastalara anlatılabilir. Bu bölümde kısa kısa bir bilgilendirme yapmayı amaçlamaktayız.
Hastanede Yatış Süreci (Ameliyat sonrası erken dönem)
-Ameliyat Sonrası: Ameliyattan hemen sonra, anesteziden uyanıncaya kadar derlenme odasında yakından izleneceksiniz. Bu dönemde ağrı yönetimi çok önemlidir. Sizi rahat ettirmek için anestezi ekibince eğer epidural(belden anestezi verilmişse) anestezi tercih edilmişse kateter(belinize yerleştirilen ilaç uyulama yolu) vasıtası ile ya da damar yolu ile ağrı kontrolü sağlanacaktır. Ağrı kontrolü ameliyat sonrası erken dönemde hastaların rehabilitasyon sürecini olumlu etkileyen en önemli faktörlerdendir. Günümüzde total diz protezi ameliyatları sonrasında ağrı pompası cihazlarını rutin olarak kullanmaktayız.
-Hareketlilik: Her ne kadar mecaz olarak kullanılsa da diz protezi ameliyatları sonrası “işleyen demir ışıldar” atasözü burada gerçeği yansıtmaktadır. Fizyoterapist arkadaşlar cerrah eşliğinde ameliyattan sonraki ilk gün içinde veya bir gün sonrasında hafif egzersizlere başlayacak ve yürüteç veya koltuk değneği yardımıyla ayakta durmanıza veya birkaç adım atmanıza yardımcı olacaktır.
-Sürekli Ağrı Kontrolü: Ameliyatı takip eden günlerde ağrı ve şişlik olacaktır. Ağrı kesici ilaç ihtiyaçlarınıza göre ayarlanacaktır. Burada önemli olan konu ilacın hastanın günlük ihtiyacına göre belirleneceği ve yaş, kilo, kalp sağlığı duruma göre uygun şekilde verileceğidir. Ağrı pompaları ameliyatı takiben 2 gün süre ile devam edilecektir.
-Aktivitede Kademeli Artış: Fizik tedavi diz hareketliliğini ve gücünü yeniden kazanmaya odaklanacaktır. Başlangıçta bu, ayak bileği pompalama, bacak kaldırma ve dizleri hafifçe bükme gibi basit hareketleri içerebilir. Sonrasında ise bacağın özellikle ön bölümündeki kasları güçlendirmeye yönelik egzersizlerin hastalar ve yakınları tarafından iyice öğrenileceği ve anlaşılacağı bir eğitim sürecine girilecektir. Çünkü egzersiz süreci sadece hasta hastanede yatarken değil sonrasında da evde devam edecektir. Fizyoterapist arkadaşlar bu egzersizleri adeta bir ev ödevi şeklinde hasta ve yakınlarına öğretecektir.
-Olası Sorunların İzlenmesi: Taburculuk sonrası enfeksiyon belirtileri, kan pıhtıları veya diğer olası sorunlar ekip tarafından izlenecektir. Belirli aralıklarla evinizde takipleriniz yapılacak ve/veya sizden online olarak durumunuz hakkında bilgiler talep edilecektir. Bu durum sağlık sürecinizin ve total diz protezi ameliyatı sonrası hekiminizin tedavinize yön vermesi konusunda olumlu bir dönüş sağlayacaktır.
Hastaneden Taburculuk Sonrası
-Eklem Hareket Açıklığının Değerlendirmesi: Taburcu olmadan önce hekiminiz ve fiztoterapi ekibi güvenli hareket etme ve gerekirse merdiven çıkma yeteneğinizi değerlendirecektir. Özellikle taburculuğu planlanan bütün hastalara merdiven inip çıkma eğitimi ve yeterliliği tarafımızca değerlendirilmektedir.
-Evde Bakım Talimatları: Yara bakımı (pansuman takibi), ilaç yönetimi (ameliyat sonrası kullanılacak ilaçlar), aktivite düzeyi (yapılacak ve yapılmayacak aktiviteler) ve takip randevuları hakkında ayrıntılı talimatlar alacaksınız.
-Yardımcı Cihazlar: Hareket kabiliyetine yardımcı olmak için size yürüteç, baston veya koltuk değneği gibi yardımcı cihazlar sağlanabilir. Bu cihazların kullanımı ile ilgili kesin bir süreç olmasa da mümkün olan en kısa sürede desteksiz yürünebilir hale gelinmesini hedeflemekteyiz. Ancak süreç hastanın ameliyat öncesi sağlık durumu, ameliyat öncesi kas kitlesi ve tedavi sürecine uyumu gibi faktörlerden etkilenmektedir.
Evde Takip ve Sonrası:
-Ağrı Yönetimi: İyileşmenin erken aşamalarında ağrı olması çok yaygındır. Ağrı kesici ilaçları reçete edildiği gibi almaya devam edeceksiniz ve şişliği azaltmak için buz paketleri kullanacaksınız. Özellikle egzersizler sonrasında bacağınızın şiştiğini farkediceksiniz ki bu süreç doğal bir süreçtir.
-Fizik Tedavi: Fizyoterapistiniz tarafından reçete edilen ev egzersizleri, diz fonksiyonunun ve gücünün yeniden kazanılması için çok önemlidir. Bu egzersizler genellikle hareket aralığını, kas gücünü ve esnekliği artırmaya odaklanır.
-Aktivitede Kademeli Artış: İlerledikçe aktivite seviyenizi kademeli olarak artıracaksınız. Bu, kısa mesafeleri yürümeyi, ev işlerini yapmayı ve sonunda araba kullanmak gibi hafif aktivitelere dönmeyi içerebilir.
-Yara Bakımı: Enfeksiyonu önlemek için uygun yara bakımı şarttır. İyileştiğinde kesi bölgesini temiz ve kuru tutmanız gerekecektir. Banyo yapılırken su gerçirmez yara bantları kullanımı önerilmektedir.
Ameliyat Sonrası 1-6. Haftalar:
-Fizik Tedavi: Diz fonksiyonunu ve hareket aralığını iyileştirmek için düzenli fizik tedavi seanslarına devam edeceksiniz. Terapistler daha zorlu egzersizler ve aktiviteler sunabilirler. Kademeli olarak hedeflenen süreç sizi gündelik hayatınıza uygun bir hale getirmek ve aktivitelerinizi artırmaktır.
-Ağrı Kontrolü: Bu süre zarfında ağrı ve şişlik yavaş yavaş azalmalıdır, ancak özellikle fizik tedavi seansları sırasında hala rahatsızlık hissedebilirsiniz. Özellikle ağrı kesici kullanımınız hekiminizce düzenlenerek fizyoterapi süreçlerine uyumunuz artırılabilir.
-İlerlemenin İzlenmesi: Sağlık ekibiniz, takip randevuları aracılığıyla ilerlemenizi izleyecek ve gerektiği gibi tedavi planınızı ayarlayacaktır. Düzenli kontrol randevularınız ekibimiz tarafından ayarlanarak uzun vadeli bir izlem planı yapılacaktır.
Genel Önlemler:
-Yüksek Etkili Aktivitelerden Kaçının: Aktif kalmak önemli olsa da koşma veya atlama gibi diz ekleminize aşırı baskı uygulayan aktivitelerden kaçınmalısınız.
-Ağırlık Taşıma Talimatlarını Takip Edin: Cerrahınız ameliyatlı bacağınıza ne kadar ağırlık taşıyabileceğiniz ve ne zaman tam ağırlık vermeye ilerleyebileceğiniz konusunda hastaların mevcut durumuna bağlı olarak değişkenlik gösterebilen talimatlar verecektir.
-Enfeksiyon: Artan ağrı, kızarıklık, şişme, sıcaklık veya kesi bölgesinden akıntı gibi enfeksiyon belirtilerine dikkat edin. Böyle bir durum olduğunda yaradan örnek alınması, antibiyotik tedavisi verilmesi ve yaranın daha yakından izlenmesi için hastane yatışı olabileceğini akılda tutmak önemlidir.
-Kan Pıhtıları: Varis çorabı giymek, bacak egzersizleri yapmak ve susuz kalmamak gibi kan pıhtılarını önlemek için önlemler alın. Taburculuğunuzdan itibaren hekiminiz tarafından reçete edilecek olan kan sulandırıcıların kullanımına özen gösterin.
-Sertlik: Dizde bir miktar sertlik ve bükülme veya düzleştirmede zorluk başlangıçta normaldir, ancak kalıcı sertlik ek tedavi veya müdahale gerektirebilir. Özellikle ameliyat sonrasındaki ilk 6 haftada hekiminiz dizdeki olası yapışıklıkları önlemek amacı ile anestezi altında bacak bükme hareketleri önerebilir.
-Duygusal destek: İyileşme süreci sırasında hayal kırıklığı, kaygı veya üzüntü gibi çeşitli duyguları deneyimlemek normaldir. Hastaların bu süreçte motivasyonunun yüksek tutulması çok önemlidir.
-Sabır ve Sebat: Diz protezi ameliyatından sonra iyileşme, sabır ve ısrar gerektiren aşamalı bir süreçtir. Yol boyunca küçük zaferleri kutlayın ve aşamalı-uzun süreli ilerlemeye odaklanın.