Menisküs Ameliyatı Sonrası Bilmeniz Gerekenler
Menisküs ameliyatları sonrası neler yapılacağı konusu detaylıca değerlendirilmelidir. Bu konuda doğru cevap verilebilmesi için menisküs yırtığına hangi ameliyatın yapılacağını bilmek gerekmektedir. Bu bölümde verilen bilgiler sadece menisküs yırtığının olduğu beraberinde kıkırdak ya da çapraz bağ yaralanmalarının olmadığı durumlar için geçerlidir. Gerek menisektomi gerekse de menisküs onarımı günümüzde artroskopi dediğimiz kapalı yani artroskopik ameliyatlarla yapılmaktadır.
Menisektomi: Bu ameliyat, hasar görmüş menisküsün (uyluk kemiği ile kaval kemiği arasındaki kıkırdağımsı yapının) kısmen veya tamamen çıkarılmasını içerir. Genellikle menisküs yırtığının, yetersiz kan akışı veya diğer faktörler nedeniyle onarılamadığı durumlarda önerilir. Günümüzde mümkün oldukça menisküsün onarımı işlemini tercih etsek de bazı yırtıklar türü gereği tamir edilemez ve yırtık bölümün alınmasını gerektirebilir.
Menisküs Onarımı: Bu cerrahi işlem menisküsü onarmayı ve korumayı amaçlar. Cerrahlar menisküsün yırtılan kısımlarını birbirine diker. Bu prosedür, özellikle genç hastalarda tercih edilir, çünkü uzun vadede diz fonksiyonlarını korumaya yardımcı olabilir. Bazı ileri yaş yırtıklarda da kireçlenmenin olmadığı hallerde bu ameliyat tercih edilir. Özel bir takım dikişler ve teknikler vasıtasıyla menisküsteki yırtık tamir edilir.
Menisküs ameliyatı sonrası hastanede kalış süresi ne kadardır?
Her iki prosedürde de ameliyatın olduğu gün bir günlük yatış genellikle yeterli olmaktadır. Yırtık dışında ek bir girişim yapılmamışsa ameliyattan sonraki gün hastalar önerilerle taburcu edilmektedir.
Menisküs ameliyatı sonrası ayağa ne zaman kalkılır?
Menisektomi sonrası birkaç gün koltuk değnekleri ile yürüme önerilir. Menisküs onarımı sonrası, tam yük vermeme veya kısmi yük verme (koltuk değnekleri kullanarak) genellikle 4-6 hafta boyunca gereklidir, onarımı korumak için bu süre cerrahın protokolüne ve onarımın boyutuna göre değişebilir.
Menisküs ameliyatı sonrası kaç günde iyileşilir?
İyileşme süresi menisektomi ve menisküs onarımı arasında farklılık gösterir. İyileşme menisektomi ameliyatları sonrası genellikle daha hızlıdır, günlük aktiviteler için 4–6 hafta, spora dönüş için ise 2–3 ay sürer. Menisküs onarımında ise iyileşme daha uzun sürer, çünkü onarımın düzgün bir şekilde iyileşmesi gerekir. Tam iyileşme 3–6 ay veya daha uzun sürebilir; sporcuların önceki aktivitelerine dönmeleri genellikle 6 aya yakın sürer.
Menisküs ameliyatı sonrası bacakta şişlik?
Her iki ameliyattan sonra ağrı ve şişlik yaşanması mümkündür. Ağrı genellikle birkaç gün içinde azalır, şişlik ise birkaç ay sürebilir. Ameliyat sonrası ilk dönemde bunların dinlenme, buz, kompresyon ve yüksekte tutma (RICE) ile yönetilmesi önemlidir.
Menisküs ameliyatı sonrası işe dönüş?
İşe/Okula Dönüş: Masa başı işlerde, birçok hasta 2-6 hafta içinde işe dönebilir. Fiziksel olarak zorlayıcı işlerde dönüş 3-6 ay sürebilir. Menisküs tamirlerinde ise süre yapılan tamirin gücüne göre değişmektedir
Menisküs ameliyatı sonrası nelere dikkat etmeliyim?
Ağrı Yönetimi: Ağrı kontrolü için reçete edilen ağrı kesiciler (örneğin, NSAID’ler veya kısa süreli opioidler) kullanılır. Dizdeki ağrı ve ödemi azaltmak için sık sık (her birkaç saatte bir 15-20 dakika) buz uygulaması önermekteyiz.
Yara Bakımı: Cerrahi kesi, enfeksiyonu önlemek için temiz ve kuru tutulmalıdır. Dikişler genellikle 10-14 gün içinde çıkarılır.
Menisküs ameliyatı sonrası fizik tedavi?
Fizik Tedavi Başlangıcı: Fizik tedavi (FT) ameliyattan sonra hemen başlar, ancak başlangıçta diz eklemini zorlamamak için kontrollü hareket edilir. Egzersizler şunları içerebilir:
Kuadriseps kaslarının(diz önü kaslar) gerilmesi (bacağı düz tutarken uyluk kaslarının sıkılması, dizin altına bir yastık konulup yatakla diz arasına sıkıştırılması gibi),
Ayak bileği pompalama (kan akışını teşvik etmek ve şişliği azaltmak için ayağın yukarı ve aşağı hareket ettirilmesi).
Erken Rehabilitasyon Dönemi (2-6 Hafta)
- Bu aşamadaki ana odak, şişliği azaltmak, hareket aralığını (ROM) iyileştirmek ve iyileşen dokuları zorlamadan güç kazanmaktır.
- Menisektomi sonrası, ROM egzersizleri ve güçlendirme aktiviteleri menisküs onarımına kıyasla daha hızlı ilerler.
- Menisküs onarımı sonrası, dizin bükülmesi genellikle onarılan dokuyu zorlamamak için kısıtlanır. ROM kademeli olarak geri kazandırılır, genellikle ilk 4-6 hafta boyunca yaklaşık 90 derece ile sınırlıdır.
Düz bacak kaldırma, topuk kaydırma ve hafif sabit bisiklet (dirençsiz) esnekliği ve gücü artırmaya yardımcı olur. Diz önü kasları (kuadriseps) ve arka uyluk kaslarının (hamstringler) güçlendirilmesi, diz eklemini korumak için önemlidir.
Tam yük verme genellikle menisektomiden 1-2 hafta sonra mümkündür. Menisküs onarımı sonrası, onarımın boyutuna bağlı olarak koltuk değneklerine ihtiyaç duyulabilir.
Orta Rehabilitasyon Dönemi (6-12 Hafta)
- Tam hareket kazanmak, güçlendirmek ve yürüme ile koşma yeteneğini geri kazandırmaya yönelik fonksiyonel egzersizlere başlamak.
- Menisektomi sonrası, hastalar genellikle koltuk değneksiz yürüme ve hafif egzersiz gibi daha normal aktivitelere döner. Menisküs onarımı sonrası, yük verme kademeli olarak artırılır ve daha gelişmiş güçlendirme egzersizleri başlatılır.
- Kapalı zincir egzersizleri (mini çömelme, bacak presleri gibi) bu dönemde başlar. Bu egzersizler, eklemde aşırı strese yol açmadan diz çevresindeki kasları güçlendirmeye olanak tanır.
- Propriyosepsiyon egzersizleri (denge) diz ekleminin stabilitesini sağlamak için önem kazanır.
Geç Rehabilitasyon Dönemi (3-6 Ay ve Sonrası)
- Tam güç, dayanıklılık kazanmak ve spora veya yüksek etkili aktivitelere geri dönmek.
- Menisektomi için tam iyileşme 3 ay içinde beklenir, çoğu hasta spora 2-3 ay sonra dönebilir.
- Menisküs onarımı için tam iyileşme 6 aya kadar sürebilir. Koşu, basketbol ve futbol gibi yüksek etkili sporlar, ancak cerrah tarafından onaylandıktan sonra yeniden başlatılmalıdır; erken dönüş, yeniden yaralanma riskini artırabilir.
Menisküs ameliyatının riskleri nelerdir?
Her iki ameliyat da bazı riskler taşır, ancak ortopedik ameliyatlar içerisinde değerlendirildiğinde genellikle güvenlidir. Bütün ameliyatlarda olduğu gibi anesteziye bağlı sorunlar görülebilmektedir.
Ortopedik tarafta ise enfeksiyon riski ön plandadır. Günümüz sterilizasyon koşulları ve hastanelerdeki hijyen prosedürleri göz önüne alındığında ise bu risk oldukça düşüktür.
Yeniden Yaralanma: Menisküs onarımı sonrası, iyileşme tamamlanamadığında veya yüksek etkili aktivitelere erken dönüş yapıldığında daha sık görülür.
Enfeksiyon: Ameliyat sonrası enfeksiyonlar nadir ancak mümkündür.
Diz Sertliği: Bazı hastalar, uygun ROM egzersizleri yapılmazsa diz ekleminde sertlik geliştirebilir.
Kan Pıhtıları: Uzun süre hareketsiz kalınırsa, derin ven trombozu (DVT) gibi ciddi bir komplikasyon nadir de olsa ortaya çıkabilir.
Osteoartrit(kireçlenme): Özellikle tam menisektomi geçiren hastalar, menisküs diz eklemi için kritik bir yastık sağladığından, ilerleyen yaşamlarında osteoartrit geliştirme riskini artırabilirler.
Menisküs ameliyatı sonrası spora dönüş ne zaman?
Menisektomi: Sporcular genellikle 2-3 ay içinde, özellikle düşük etkili aktiviteler olan bisiklet veya yüzme gibi sporlara geri dönebilir. Ağrı ve şişlik devam ederse, yüksek etkili sporlar için 4-6 ay gerekebilir.
Menisküs Onarımı: Spora tam dönüş daha uzun sürer ve genellikle 6 ay veya daha sonra gerçekleşir. Futbol, basketbol veya kayak gibi çok fazla dönme, zıplama veya ani yön değişikliği içeren yüksek etkili sporlar, menisküs tamamen iyileşene kadar yapılmamalıdır.
Sonuç
Menisektomi ve menisküs onarımının ameliyat sonrası dönemi, yapılan ameliyatın türüne bağlı olarak süre ve yoğunluk açısından değişmektedir. Bütün menisküs ameliyatları sonrasında belirtilen kurallara uyulduğunda daha kaliteli bir yaşam mümkündür. Ancak her menisküs yırtığı olan hasta kendi içerisinde değerlendirilmeli ve tedavi hastaya göre yapılmalıdır.